Żelazo ? pierwiastek kształtujący przyszłość Twojego dziecka
Według danych przygotowanych przez Center for Disease Control, co roku u 14% dzieci w wieku od 1 do 2 lat zostaje zdiagnozowana anemia.Ponad 392 tys. osób z tej przyczyny wymaga hospitalizacji, aśrednia długość pobytuw szpitalu wynosi około 4 dni.W Polsce każdego rokuu ponad 55% kobiet w ciąży, lekarz podczas badań morfologicznychdiagnozuje niedokrwistość. W 75%-85%przypadkówjej główną przyczyną jest niedobór żelaza odpowiedzialnego za transport tlenu do narządów wewnętrznych, prawidłowy rozwój płodu (m.in.kształtowanie mózgu dziecka i ośrodkowego układu nerwowego), właściwe funkcjonowanie łożyska, a także odpowiednie dotlenienie macicy.Niedobór ten możedoprowadzićdo obniżenia masy urodzeniowej dziecka, wczesnego porodu, a nawet poronienia.
Żelazo jest pierwiastkiem chemicznym, stanowiącym jeden z mikroelementów, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest takżegłównym składnikiem czerwonego barwnika krwi ? hemoglobiny, którego najważniejszym zadaniem jest transport tlenu z płuc do tkanek wewnętrznych człowieka.
Niedobór i jego konsekwencje
Niedobórżelaza może prowadzić do upośledzenia odporności, zaburzeń transportu elektronów w procesie oddychania tkankowego, zmniejszenia wydolności fizycznej czy obniżenia metabolizmu. Należy jednak pamiętać, że deficyt tego mikroelementuw największym stopniu zagrażakobietom w ciąży, niemowlętom oraz małym dzieciom. Zapotrzebowanie na żelazo w tej grupie bardzo intensywnie wzrasta, dlatego niedostarczenie go w odpowiedniej ilości jest równoznaczne z ryzykiem wystąpienia późniejszych powikłań.
Istnieją trzy newralgiczne okresy w życiu człowieka, podczas których niedobór żelaza może mieć krytyczne znaczenie dla jego stanu zdrowia i dalszego rozwoju. Pierwszym takim okresem jest ciąża, kiedy w ciele kobiety zwiększa się objętość krwi, ajej krwioobieg obsługuje nie jeden, ale dwa organizmy. Drugim – okres niemowlęctwa od 6 do 14 miesiąca życia, u wcześniaków oraz dzieci z ciąż mnogich, u których w okresie życia płodowego nie zostały zgromadzone odpowiednie zapasy żelaza. Ostatni etap to wiek młodzieńczy, charakteryzujący się szybkim wzrostem organizmu, a co za tym idzie zwiększonym zapotrzebowaniem na żelazo. Trzeba mieć na uwadze, że pierwiastek tenjest szczególnie istotny, w przypadku dwóch pierwszych okresów życia.Odpowiada nie tylko za rozwój płodu, ale na wczesnym etapie życia noworodka także za prawidłowyrozwój mózgu, w tym zróżnicowanie pewnych jego regionówi komórek oraz tworzenie neuronów.Wpływa takżena zachowania poznawcze, psychofizyczne i psychomotoryczne dziecka w przyszłości.? tłumaczy Agnieszka Pawłowska-Wypych, Dyrektor ds. Nauki i Rozwoju firmy Sequoia, produkującej i opracowującej formułę suplementówm. in. dla kobiet w ciąży, mam karmiących i małych dzieci
Problematyka i najnowsze badania
Niedobory żelaza są jednym z najczęściej spotykanych problemów żywieniowych w tzw. krajach rozwiniętych.Pomimo występowania w wielu produktach żywnościowych oraz dobrej biodostępności w mleku matki, co roku z powodu jego braków na anemię zapada tysiące niemowląt. To one będą w przyszłości ponosiły konsekwencje niedoboru żelaza, dlatego tak ważne jest uświadamianie konieczności jego uzupełniania i nacisk na działania profilaktyczne, które pozwolą tym deficytom zapobiegać.
Długotrwale badania wykazały, że niedobór żelaza w okresie niemowlęcym może mieć negatywny wpływ na funkcje poznawcze, psychomotoryczne oraz zdolności pamięciowe w późniejszych latach życia dziecka – nawet jeśli zostałopodjęte leczenie. Udowodniono, że osoby, które w dzieciństwie cierpiały na deficyt tego pierwiastka, uzyskują dużo gorsze wyniki testówneuropoznawczych,sprawdzającychm.in. kontrolowanie zahamowań, zdolności adaptacyjne czy planowanie, niż ich rówieśnicy z prawidłowym poziomem żelaza w tym okresie
Wiemy już, na co wpływa oraz za co odpowiada żelazo. Czas dowiedzieć się w jakich ilościach należy go przyjmować oraz dlaczego jego dostarczenie na odpowiednim poziomie jest tak istotne w przypadkutzw. wrażliwych grup konsumentów?
Suplementacja
Aby zapewnić dziecku zdrowy start w przyszłość ważne jest, aby już na etapie planowania bądź w pierwszych tygodniach ciąży zadbać o prawidłowo zbilansowaną dietę, bogatą we wszystkie niezbędne składniki odżywcze i mineralne. Naturalnym, najlepiej przyswajalnym źródłem żelaza jest chude mięso wołowe, indyk, drób, tłuste ryby, wątroba zwierząt czy żółtka jaj.Transport żelaza przez łożysko do płodu rozpoczyna się już od pierwszego trymestru ciąży. Około 2/3 powstałych zapasów zostaje zgromadzonych po 32 tygodniu ciąży.To właśnie w pierwszych 3-4 miesiącach życia zdrowe niemowlę urodzone przez mamę suplementującą żelazo w czasie ciąży, będzie posiadało jego rezerwy na poziomie: 50 mg/kg m.c. zgromadzonych w erytrocytach i 25 mg/kg m.c.w tkankach.W konsekwencji jego zapasy zostaną wykorzystane w około 4 miesiącu życia (przy założeniu, że dziecko od początku będzie karmione mlekiem matki). Od tego momentu pierwiastek ten musi być dodatkowo suplementowany, w przeciwnym razie u dziecka już w wieku od 6 o 36 miesiąca życia mogą wystąpić objawy anemii (biodostępność żelaza szacuje się na poziomie 50% z mleka matki i 10% z żywności*).
Podawanie żelaza jest również bardzo ważne w przypadku niemowląt z grupy ryzyka, czyli dzieci urodzonych przedwcześnie z niską masą urodzeniową oraz dzieci matek ze stwierdzoną niedokrwistością. W tych przypadkach suplementacja zalecana jest już od pierwszych dni życia malucha.
Dawkowanie
Szacunkowe zapotrzebowanie na żelazo jest najwyższe podczas karmienia uzupełniającego, czyli od 6. do 24. miesiąca życia dziecka. Maluchy w wieku od 6. do 12. miesiąca powinny przyjmować od 9 o 11 mg żelaza na dobę, a od 12. do 24.miesiąca – 6-7 mg na dobę.
Suplementacja żelaza u niemowląt, dzieci, dorosłych oraz kobiet w ciąży i po porodzie***
Grupa wiekowa/ Stan fizjologiczny Sposób odżywiania Podaż żelaza/ zapotrzebowanie
Wcześniaki poniżej 37 tygodnia ciąży Mleko matki 2 mg/kg/ dobę zaczynając od 1. miesiąca.
Niemowlęta Mleko matki/ mieszanka Niektóre mogą wymagać dodatkowej podażyżelaza 1 mg/kg / dobę zaczynając od 4. miesiąca.
Mieszanka 12 mg/l w mieszance.
1-3 lata Odżywianie według nawyków żywieniowych 7 mg/dobę (zapotrzebowanie).
Młodzież 60 mg/dobę żelaza elementarnego, jeśli występują niedobory.
Kobiety w ciąży 60 mg/dobę żelaza elementarnego.
Okres po porodzie 60 mg/dobę żelaza elementarnego przez 6 miesięcy, jeśli nie było podawane od II trymestru.
5 składników niezbędnych w ciąży
Nie od dzisiaj wiadomo, że lepiej zapobiegać niż leczyć szczególnie, jeśli w grę wchodzi zdrowie i życie małego człowieka, którego losyw dużej mierze zależą od decyzji i postępowania rodziców. Wyjątku nie stanowi tu żelazo, które obok jodu, kwasu foliowego, witaminy D i kwasu DHA należy do grupy 5 składników odżywczych niezbędnych w okresie ciąży. Kwas foliowy, któryodpowiada za zmniejszenieryzyka wystąpienia wad rozwojowych;witamina D zapobiegająca zahamowaniom wzrostu płodu, a w późniejszym czasie krzywicy, osteopenii i próchnicy u dzieci;jod, który buduje tarczycę iwchodzi w skład jej hormonów, zarówno u kobiety ciężarnej, jak i nienarodzonego jeszcze dzieckai na końcu kwas DHA (Life?s DHA).Ten z kolei, dzięki swoim właściwościom plejotropowym, zmniejsza ryzyko przedwczesnego porodu,ale też wpływa na rozwój centralnego układu nerwowego, mózgu i siatkówki oka, mogąc też zapobiegać rozwojowi cukrzycy, otyłości czy alergii u dzieci. Każdy z tych elementów odgrywa istotną rolę w kształtowaniu prawidłowych funkcji życiowych organizmu.Deficyt któregokolwiek z nich nie tylko zaburza jego pracę, ale może skutkować poważnymi powikłaniami w przyszłości. Te zaś nie pozostają obojętne dla jakości życia na dalszych etapach rozwoju. Warto o tym pamiętać.? przypomina Agnieszka Pawłowska-Wypych z firmy Sequoia
*Standardy Medyczne, tom 10, numer 4, 2013.
**Lukowskui AF, Koss M, Burden MJ i wsp. Iron deficiency in infancy and neurocognitive functioning at 19 years.
***Standardy Medyczne, tom 10, numer 4, 2013, s. 440.
